<p><strong>GİRİŞ</strong></p> <p>21.yüzyılla birlikte hayatımıza giren sosyal medya kavramı, günlük iletişimimizin de ayrılmaz bir parçası durumundadır. Sosyal hayatın içinde hemen hemen bütün eylemlerimizi anlık olarak paylaşma arzusuna dayanan bu sanal ortamda kullanılan Türkçe de son derece önemlidir. Bu çalışmada; sosyal medyada hızlı, özensiz ve kuralsız bir Türkçeyle yapılan yazılı iletişimin, dilimizi de olumsuz bir şekilde etkilemesi üzerinde durulacaktır; çünkü aynı dil insanlar arasında sözlü iletişimde de kullanıldığından etkileri/yansımaları da aynı yönde olacaktır ve bu durum Türkçe üzerinde olumsuz etkiler bırakmaktadır.</p> <p><strong>Sosyal Medyanın Tanımı:</strong></p> <p>İnternetle 1990’lı yılların başında ilk olarak üniversitelerde bilgisayarlarla kurulan bağlantılarla tanışan ülkemizde, mobil araçların yaygınlaşması neticesinde edindiğimiz, daha çok akıllı telefon ve tabletlerle, internet aracılığıyla çevremizdeki insanlarla irtibata geçtiğimiz sosyal medya ve bu kavramın ortaya çıkmasıyla yoğunlaşan iletişim ve bilgi paylaşımı, toplumun büyük bir kesimini özellikle de gençleri bu mecraya bağımlı bir hale getirmiştir. Hasan Karal, Semra Fiş Erümit ve Ali Kürşat Erümit’in (Steinfeld vd. 2008:434-445; Body ve Ellison, 2008:210-230)’dan aktardıkları sosyal medya tanımı şöyledir: <em>“Sosyal ağ siteleri, kişilerin web tabanlı servisler üzerinden; sınırlı bir sistem içerisinde herkese açık ya da yarı açık profil oluşturmasını sağlayan, listesindeki diğer kullanıcıların paylaşımlarını takip etmesine izin veren, bağlantı listelerini ve diğer kullanıcılar tarafından yapılan bağlantıları görüntüleme ve izleme yapabilmesine imkân sağlayan servislerdir.<a href="#_ftn1"><strong>[1]</strong></a>” </em>Fakat bu tanım sosyal medyanın yazılı iletişim kısmını dışarıda bırakmış gibi görünmektedir. </p> <p><strong>Sosyal Medya Platformları Nelerdir?</strong></p> <p>Facebook, Twitter, WhatsApp, YouTube, Instagram, Linkedin, Skype, Messenger, Tumblr, Gmail gibi sosyal medya ağları, bireylerin her türlü resim, müzik, video, mesaj vb. gibi duygusal ve düşünsel iletilerini birbirleriyle paylaştıkları platformlardır.</p> <p>Bu alan o kadar gelişmiştir ki bugün her türlü siyasal propaganda, ekonomik ve sosyal uğraş, özgeçmiş hazırlama-sunma, sanat, spor, magazin, eğlence, reklam, pazarlama, satış bu zemin üzerinden yapılmaktadır. Bu yapılırken de temel olarak görüntülü, sesli ve yazılı iletişim malzemeleri kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi ise bu iletişimde kullanılan dil yani Türkçedir.</p> <p><strong>Sosyal Medya Platformlarında Kullanılan Türkçe</strong></p> <p>Bugün bilişim sistemleri teknolojisinin çok hızlı bir şekilde gelişmesi ve internete erişim olanaklarının ucuzlaması sayesinde mobil iletişim araçlarıyla birlikte hayatımıza giren sosyal medya paylaşım sitelerinin milyonlarca kullanıcısı bulunmaktadır. Söz konusu sosyal medyada kurulan iletişimin, en azından önemli bir bölümünün Türkçeye olumsuz etkisi bulunmaktadır. Görüntü paylaşımını bir kenara bırakırsak, yazılı olarak kurulan iletişimde kullanılan Türkçe genel olarak bozuk ve özensiz bir Türkçedir. İmla kurallarının kullanılmadığı, sesli harflerin atlanarak sadece sessiz harflerle, Arap alfabesine benzer bir dille; örneğin merhaba yerine “mrb”, selam yerine “slm”, ne haber yerine “nbr” gibi sözcüklerle kurulan cümleler iletişim ve anlaşılamama güçlüklerine neden olmaktadır. Tuba Karahisar<a href="#_ftn2">[2]</a> <em>“Dijital Nesil, Dijital İletişim ve Dijitalleşen (!) Türkçe*” </em>adlı çalışmasının <em>“Sosyal Medya ve Türkçe” </em>bölümünde <em>“Günlük konuşmalardaki Türkçe kullanımı ile yazı dilindeki Türkçe kullanımı tabii ki farklılık göstermektedir.  İnternette Türkçe’nin öğe dizilişi ve ses uyumu kuralları yoktur. Yeni, farklı bir yapı ve kurallarla karşılaşırız. Bu yeni dil,  İngilizce’deki kısaltmalara benzemektedir. Kısaltmalardan oluşan bir dildir. Sanal ortamdaki bu yeni dile Batur ve Avşar “Sanalca” adını vermiştir (</em><a href="https://www.ab.org.tr/ab06/bildiri/23.doc)"><em>www.ab.org.tr/ab06/bildiri/23.doc)</em></a><em>.” </em>düşünceleriyle bu yazışma biçiminde bir sorun görmemektedir. <em>“Sanalca”</em> bu iletişim biçimini tarif etmek için uygun bir terim olmakla birlikte, Türkçenin kurallı bir şekilde kullanılmasını da engellememektedir.</p> <p>Yukarıdaki bu kısaltmaların, iletişim kuran kişiler arasında bir tür kod veya sözcüğün ekonomik olarak hızlı ve kısa yazılışı gerekçe gösterilerek kullanıldığı iddia edilse de, doğru olan yazışma/mesajlaşma yöntemi elbette bu değildir. Yaşadığımız çağın hızı bahane edilerek insanlar kuralsızlığa itilmemelidirler ve/ya da ileti de;  konuşma hızını, anlam bütünlüğünü bozmadan mesaja dökmek gayretiyle çabucak yazılmaya çalışıldığı düşünülse de bu durumda zorlama bir yorum olarak görülmelidir. Zira hatalı yazışmanın hiçbir savunması/gerekçesi olmamalıdır.</p> <p>Ayrıca tabletlerde ve akıllı telefonlarda dokunmatik ekran veya tuş takımı kullanılarak yapılan sanal iletişimdeki/mesajlaşmadaki yazışma hataları da göz önünde bulundurulduğunda örneğin yanlış tuşa/harfe dokunulduğunda sözcük iyice anlamsızlaşmaktadır. Kullanım zorluğundan kaynaklı olarak ı/i, u/ü, s/ş, c/ç harf gruplarından i, ü, ç, ş harfleri de bu yüzden yazışmalarda pek fazla tercih edilmemektedir. Türkçe alfabede bulunmayan ”w” harfinin “v”, “q” harfinin ise “g” harfi yerine kullanılması da bu duruma olumsuz bir örnektir.</p> <p>Sosyal medya ortamlarında kurulan iletişimde sözcüklerin dışında duyguları sembolleştirerek ileten “emoji” ler de kullanılmaktadır. Betül Bülbül Oğuz<a href="#_ftn3">[3]</a>, sosyal medya ile dil arasındaki ilişkiyi göstergebilimsel açıdan incelediği çalışmasında <em>“Sosyal medyada kullanılan dil yalnızca işitim imgesi ve harflerden oluşmamaktadır. Dilsel göstergeler ve dil dışı göstergeler sosyal medyada hem tek başlarına hem de birlikte kullanılmaktadırlar.” </em>derken sanal iletişimde kullanılan dilin çeşitliliğine de dikkat çekmiştir. Bu semboller aynı zamanda yazılan bir mesajın duygu yükünü iletmek amacıyla da kullanılmaktadır.</p> <p><strong>Sosyal Medya Aracılığıyla Türkçeye Giren Yabancı Sözcükler</strong></p> <p>Sosyal medyanın Türkçeye etkisi konusunda farklı bir durum ise sanal ortamlarda/ağlarda kullanılan yazılı iletişim diline yabancı dillerden –daha çok İngilizceden- giren <em>“Tweet, Blog, Chat, Forward, Like, Fenomen, Caps, Online, Hashtag, Fake, Trol, Surf”</em> vb. gibi sözcüklerdir. Bu sözcüklerin; uygun karşılıklarla/özleştirmelerle kullanıldığında dile bir zenginlik mi kattığı yoksa dilde bir kirlenmeye mi yol açtığı tartışılabilir. Dikkat edilirse teknolojiyi üreten ulusal dil, bütün dünyada kendi dilini de kullandırmaktadır.</p> <p>Kontrolü son derece zor bir alan olan sosyal medyadaki bu yanlış Türkçe kullanımının engellenmesi/düzeltilmesi için başta ortaöğretim kurumlarındaki eğitimciler olmak üzere Türk Dil Kurumu ve üniversitelerimizin bağlı olduğu YÖK gibi kamu kurumları sosyal sorumluluk projeleri üretmeli/üstlenmeli ve bu yönde kamu spotları hazırlayarak yayınlatmalı ve doğru Türkçe kullanımı konusunda bütün yurttaşları bilinçlendirerek özendirmelidirler.   </p> <p><strong>SONUÇ</strong></p> <p>Netice itibariyle çağımızın vazgeçilmez bir unsuru haline gelen sosyal medya da en doğru iletişim yöntemi, gerek sözlü iletişimde gerekse de sanal yazılı iletişimde; yazımı biraz zaman alıp eziyetli olsa da açık, anlaşılabilir saf ve temiz bir Türkçe kullanmaktır. Böylelikle hem doğru bir iletişim kurmuş, hem de olası yanlış anlamaların önüne geçmiş oluruz.</p> <p> </p> <p><strong>KAYNAKÇA</strong></p> <p>Karahisar, Tuba Yrd. Doç. Dr. 2013<em>, “Dijital Nesil, Dijital İletişim ve Dijitalleşen (!) Türkçe”</em> AJIT‐e: Online Academic Journal of Information Technology 2013 Summer/Yaz  – Cilt/Vol: 4 ‐ Sayı/Num: 12 (Bu çalışma yazar tarafından 25‐26 Nisan 2013 tarihinde Girne Amerikan Üniversitesi tarafından yapılan Yeni Tehditler, Sosyal Medya Çağında İletişim Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur.)</p> <p> </p> <p>Oğuz, Betül Bülbül Arş. Gör. 2012, <em>“Sosyal Medya Dilinin Görüntüsel Gösterge Boyutu ve Bunun Dile Etkisi” </em>Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literatureand History of Turkis hor Turkic Volume 7/4, Fall, 2012</p> <p> </p> <p>Editörler: Taşdemir, Erdem Doçent Dr.-Aslan, Emre Ş. Yrd. Doç.Dr. <em>“Sosyal Ağlar “</em> Sayfa 11-31, bölüm yazarları; Karal, Hasan Prof. Dr.- Fiş Erümit, Semra Uzman Dr. - Erümit, Ali Kürşat Yrd. Doç. Dr, 2017, <em>“Sosyal Medya İletişimi”,</em> Ankara, Gece Kitaplığı</p> <p> </p> <p><a href="#_ftnref1">[1]</a>Editörler: Taşdemir, Erdem Doçent Dr.-Aslan, Emre Ş. Yrd. Doç.Dr. <em>“Sosyal Ağlar “</em> Sayfa 11-31, bölüm yazarları; Karal, Hasan Prof. Dr.- Fiş Erümit, Semra Uzman Dr. - Erümit, Ali Kürşat Yrd. Doç. Dr, 2017, <em>“Sosyal Medya İletişimi”,</em> Ankara, Gece Kitaplığı.</p> <p><a href="#_ftnref2">[2]</a>Karahisar, Tuba Yrd. Doç. Dr. 2013<em>, “Dijital Nesil, Dijital İletişim ve Dijitalleşen (!) Türkçe </em>”AJIT‐e: Online Academic Journal of Information Technology 2013 Summer/Yaz  – Cilt/Vol: 4 ‐ Sayı/Num: 12 (Bu çalışma yazar tarafından 25‐26 Nisan 2013 tarihinde Girne Amerikan Üniversitesi tarafından yapılan Yeni Tehditler, Sosyal Medya Çağında İletişim Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur.)</p> <p><a href="#_ftnref3">[3]</a>Oğuz, Betül Bülbül Arş. Gör. 2012, <em>“Sosyal Medya Dilinin Görüntüsel Gösterge Boyutu ve Bunun Dile Etkisi ” </em>Turkish Studies International Periodical Forthe Languages, Literatureand History of Turkis hor Turkic Volume 7/4, Fall, 2012.</p> <p>                                                                                                                                                      Hüseyin YILMAZ</p>