“Gazetecilik, popüler kültüre kurban ediliyor”
“Yeni bir gazetecilik çağı başlatmalıyız”
Anadolu Basın Birliği’nin 22. Olağan Kongresi’nde gazeteciliğin sorunları, Anadolu’dan
gelen gazeteciler tarafından tartışıldı. Mini bir çalıştay şeklinde gerçekleştirilen etkinlikte
sıkıntılar ve çözüm yöntemleri konuşuldu.
Anadolu Basın Birliği Genel Sekreter Yardımcısı Serkan Arslan, kongrede yaptığı
konuşmada, sorunların bütün gerçekliği ile analiz edilmesi gerektiğini belirterek, “Okumanın
değil, görsellerin ve dinletinin revaçta olduğu bir dönemde, kopyalanabilir, çoğaltılabilir
gazetecilik ve habercilik hızla artıyor.Önce bu tespiti kabullenip yeni bir gazetecilik çağı
başlatmanın gerekliliğini yapmalıyız.”dedi.
Arslan, konuşmasında basın sektörünün sorunları ile ilgili şu görüşleri dile getirdi.
Gazeteci nedir?
Gazetecilik, olayların, olguların, fikirlerin ve insanların etkileşimi
üzerine toplumu en doğru biçimde bilgilendiren raporların oluşturulması, bu raporların
yayınlanması ve dağıtımı işidir. Bir isim olarak gazetecilik mesleği, bilgi toplama yöntemleri
ve editoryal edebi tarzlar için geçerlidir. Bir olayı haber diline dökerek yazılı, görüntülü ya da
sesli olarak topluma aktaran kişiye gazeteci denir.
Var olan bir gerçekliği tüm verileriyle analiz edip hakikate kavuşturmak gazeteciliğin tam
tanımı olmasa da bu mesleğin onurudur.
Yaşar Kemal, 1980 darbe dönemi sonrası bir general hakkında “bunlar hep yoksulluğu
yazıyor” demesi üzerine şu sözleri kullanıyor.
‘Bir ülkede yoksulluk varsa onu yazmayan yazar değil insan bile olamaz’
Tanımlar, uygulanış şekillerini ve evrilmiş halleriyle günümüzde kendi tanımı dışında her
şeye benzeyen bu mesleğin yeniden eski onurlu yapısına kazandırılmasının önündeki engelleri
tespit etmeli, önlemler almalı ve güçlü bir yapıya kavuşturulması için kanun tasarı
çalışmalarına tüm meslek gönüllüleri kayıtsız şartsız katılmalıdır. Ortak bir bilinç olmadan
bireysel menfaatlerle bütün gazetecilerin zarar göreceği anlatılmalıdır.
1. Fenomenler (X üzerinden)
Kopyalanabilir haber ağı ile doğruluğu araştırılmayan bilgiler çok kısa bir süre içinde yayılıp
kaos ortamı yaratacak potansiyele sahiptir. Bu durumun yaygınlaşması haberlerin doğruluğu
konusunda bulanık bir ortam yaratacaktır. İçine doğru katılmış bir yalan kuşağında artık haber
niteliğini kaybetmiş dedikodu kulisleri oluşacak ve gerçek haberciliğin akıbeti karanlık
olacaktır.
2. Youtuber (Youtube üzerinden)
Araştırma yapma gereği duymadan sadece bir söylenti ile şahıslar, şirketler, kamu tüzel
yapıları üzerine yapılan değerlendirmeler ile karalama yapılması mesleki dezenformasyon
yaratmaktadır.
3. Amacı Belirsiz butik web siteleri üzerinden
Kopyalama ve alıntı yöntemleriyle açılan web siteleri üzerinden haberi yapan, araştıran,
hazırlayan tarafa hiçbir telif hakkı doğurmaksızın haber paylaşma adı altında emek hırsızlığı
yapılmaktadır. Hangi odaya ya da mesleki gruba bağlı olduğu belli olmayan bu butik siteler
yayın akışı üzerinden sırf veri paylaşımı yapılarak haksız pay kazancı elde etmektedir. Hangi
amaca hizmet ettiği belirlenemeyen bu siteler denetimsiz yapılarıyla tehlike oluşturmaktadır.
4. Dijital içerik üreticili adı altında yapılan paylaşımlar
Bir videoyu ya da bir araştırma konusunu veri tabanına indirip kendi sosyal ağlarında
paylaşılarak üretici olduğunu iddia eden bu oluşumlar sadece haberi değil aynı zamanda
gazetecinin haberi kendi ağı üzerinden yaymasını da engellemektedir. Yüksek takipli sosyal
medya araçlarıyla haberi yapanın haberi yayandan daha az ilgi görmesi araştırmacı yazar ve
gazetecilerin amaçsızlaştırılmasına sebep olmaktadır.
5. Sosyal medya muhabirliği
Sayıları giderek artan bu yapının meydanlarda istedikleri gibi soru sorma ve yönlendirici
demeçler verme özgürlüğü nelere sebebiyet doğuruyor? Yönlendirilmiş ve adeta labirent
sistemi içinde vatandaşı küçük düşürücü sorularla halkı olduğundan daha küçültücü ve
rencide edici bir duruma düşüren muhabir tekniğiyle yayınları bütün dünyaya servis ediliyor.
Bu yanıltıcı gerçeklikle toplum içeresinde özellikle emekli kitlenin toplum tarafından
ötelenmesi cahil olarak addedilmesi sağlanıyor. Sırf izleme oranının yükseltilmesi ve kâr
amacı güden bu ve bunun gibi paylaşımlar ile Türk halkı kendi içine çöken bir bina modelinde
nezaketten ve birbirine olan özsaygısından koparılıyor. Sosyal çürüme etkisinin dijitalle daha
hızlı yaygınlaşmasının önü açılıyor.
6. Yerel de parçalanmış sokak ağzı gazeteler
Getirilen yeni şartlarla taban limitli sigortalı çalıştırma zorunluluğu, Google üzerinden
tıklanma sayısı ile yerel gazeteciliğin kapısına kilit vuruluyor. Reklam ve gelir kaygısıyla
doğru haber ve vatandaşı bilinçlendirme görevi yerini ekmek telaşına ve ayakta kalabilme
mücadelesine bırakıyor.
Tanısı konulmayan bir yaranın çaresi bulunamaz. Bu yüzden önce
kanayan yaranın herkes tarafından görülmesini sağlamalıyız.
Enformasyon çağı olarak nitelendirilen bu çağda bilgi akışı bir araştırmanın karşılığı olmaktan
çok fiskos masasından çıkma, bir rivayetle kopyala yapıştır tekniği ile yaygınlaşıyor.
Okumanın değil, görsellerin ve dinletinin revaçta olduğu artık gözden kaçırılmayacak bir
gerçek halini aldı. Önce bu tespiti kabullenip yeni bir gazetecilik çağı başlatmanın
gerekliliğini yapmalıyız.
Kopyalanabilir, çoğaltılabilir gazetecilik ve habercilik hızla artıyor.
Trend gazetecilik ile bizden ne isteniyor?
Haberin kenarına bir fotoğraf veya video yerleştirilip, “Ayrıntılar Birazdan” mesajı oluşan
haberi, hızlı bir şekilde yaymalısınız. Haberi doğrulatmak için vaktiniz yok. Hatayı göze mi
almalısınız, geride mi kalmalısınız? Artık kelimeleri ustaca kullanan tecrübeli gazetecilerin de
dönemi bitiyor. Önemli olan; dijital dünyada görünür olmanızı sağlayan metni yazmanız.
Google’ın sizi indeksleyeceği ve göstereceği şekilde hazırlamalısınız metninizi. Trend anahtar
kelimeler kesinlikle metninizde yer almalı.
Örnek: sokak röportajları adı altında yayınlanan görüntüleri hepimiz izliyoruz. Bu gerçek.
Ama hakikat bu mudur?
Meydanlarda elinde mikrofonla gezinirken bilgi konusunda eksikliği her haliyle belli olan bir
vatandaşın ağzından çıkan birkaç cümleyle alay konusu edilmesi ya da mevcut iktidar
konusunda taraflı sözleriyle sosyal medya canavarları önünde parçalatılması gazeteciliğin etik
kavramını ortadan kaldırmıştır.
Elinde kayıt cihazı olan herkes rakibiniz.
Peki kimdir bunlar? Ne yapmaya çalışıyorlar?
Bu röportajları yapan yayıncıların neden bir kütüphanenin önünde ya da üniversitelerde, bir
tiyatronun çıkışında, bir sanat okulunun öğrencileri içinde gezinmediğini düşünmemiz
gerekiyor. Cehaletiyle alay edilen toplumun bütün kaleleriyle bu durumdaymış izleniminin
amacı nedir? Daha çok izlenme, beğenilme düşüncesiyle kâr amaçlı bu yapıların bir an önce
engellenecek önlemlerin alınması gerekiyor.
Yerel gazetecilikteki sorunlar bitmiyor.
Kâğıda basılı gazeteler, hızlı bir şekilde yerini dijital yayınlara bırakıyor. Teknolojik
gelişmeler, gazeteciliği de değiştiriyor.
Yeni dönemde haber odaklı bakış, usta kalemlerden eşsiz makaleler, haber atlatmalar,
araştırmacı gazetecilik, geride kalacak.
Trafik alacak metinler hazırlayan içerik yazarlarına bakıyor gazeteler. Yazı işleri müdürünün
yerini SEO uzmanları almış.
Haber müdürlerinin yerinde trafik analistleri, editörlerin yerinde yazılımcılar...
Yeni resmi ilan düzenlemesi sonrası, gazeteler internet sitelerinde sadece bu konuya
odaklanmış durumda.
Gazeteci artık popüler bir kuşağın şakşakçısı olmuş durumda. Ayrıntılar birazdan diye atılan
başlıklar ile tıklanmak için ne bulunursa paylaşılıyor.
Ne yapmamız gerekiyor?
Kopyalanamaz haberler üretmemiz gerekiyor.
Orijinal ve üretken haberler ile ilk haliyle üretken, analiz edilebilir, araştırmacı haberler için
gerekli düzenlemenin yapılabilmesi amacıyla sitemkâr sözler söylemek yerine talepkâr
olmamız gerekiyor.
Siyaset, bürokrasi, belediyeler, şirketler, iştirakler, kamu kurumları, gibi etkin ve hayatın
içinde olan bu yapılarla birlikte hareket etmeliyiz. Paydaşlık kültürü içinde bir bütünün
parçaları olduğumuzu birbirimize hatırlatmamız gerekiyor. Gazeteciliğin tanımlanması yeni,
geliştirilebilir, üretken, orijinal bir enformasyon çağı için tüm gazeteciler birleşmelidir
